Theodor Stentz

Cmentarz Hutniczy w Gliwicach / Der Hüttenfriedhof in Gleiwitz

Biografie pochowanych osób / Biografien

Friedrich David Theodor Stentz

23.01.1819 – 21.03.1871

fotografia w albumie zdjęć Wilhelma Beermanna znajdującym się w zbiorach Muzeum w Gliwicach

Theodor Stentz urodził się 23 stycznia 1819 roku w Berlinie. Był uczniem ekskluzywnego gimnazjum, tzw Szarego Klasztoru (Zum grauen Kloster), a od 1838 roku studiował hutnictwo na uniwersytecie berlińskim. Po rocznej służbie w wojsku, postanowił rozpocząć pracę w branży hutniczej. Po odbyciu praktyk w zakładach Marchii i Górnego Śląska, w 1843 roku zdał egzaminy i uzyskał tytuł praktykanta. Pracował jako urzędnik w różnych zakładach, aż w 1862 roku został dyrektorem gliwickiej Odlewni Żelaza.

Działał również społecznie: był członkiem zarządu oddziału Narodowej Fundacji Inwalidów, jako członek ewangelickiej rady parafialnej prowadził działalność w ramach synodu powiatowego, przyczynił się do założenia ewangelickiego sierocińca. W maju 1841 roku został odznaczony Orderem Czerwonego Orła.

Aktywnie udzielał się w pracach parafii ewangelickiej, wielokrotnie brał udział w okręgowych i prowincjonalnych synodach. Szczególne zasługi położył w powstaniu i utrzymaniu Ewangelickiego Domu Sierot. Był członkiem zarządu Towarzystwa Inwalidów, gdzie udzielał się zwłaszcza w latach wojny francusko-pruskiej. [3]

Był niezwykle ceniony za pracowitość, rzetelność i uprzejmy stosunek do podwładnych. [3]

26.05.1849 ożenił się z Elise Schmidt
23.01.1850 r. urodziła im się córka Elisabeth Maria (26 sierpnia 1867 r. wyszła za mąż za pastora Roberta Sigismunda Beera)
[1]
[1]
	Elisabeth Stentz – fotografia w albumie zdjęć Wilhelma Beermanna znajdującym się w zbiorach Muzeum w Gliwicach

[4] W „Historii miasta Gliwice” Benno Nitschego czytamy: (str. 245) „...rycerz Orderu Czerwonego Orła. Urodzony 23 stycznia 1819 roku w Berlinie, do 1837 roku pobierał nauki w gimnazjum „Zum grauen Kloster”, później poświęcił się zagadnieniom związanym z hutnictwem. Od 1838 roku studiował na uniwersytecie berlińskim. Jesienią zdobywał dalsze wykształcenie – najpierw w zakładach Marchii, później Górnego Śląska, gdzie w 1843 roku złożył egzamin na królewskiego elewa. W 1844 roku podjął pracę urzędnika w zakładach Marchii, skąd w 1862 roku został przeniesiony jako dyrektor do tutejszej Odlewni Żelaza. Sumienny w swoim fachu, sprawiedliwy i przyjazny wobec poddanych, miał wiele zasług wykraczających poza swój zawód. Poczynił na przykład pierwsze znaczące kroki w kierunku założenia tutejszego ewangelickiego sierocińca Schultzego. Jako członek zarządu miejscowego oddziału Narodowej Fundacji Inwalidów im. Wiktorii szczególnie w ruchliwym czasie wojennym rozwinął owocną aktywność. Jako członek ewangelickiej rady parafialnej prowadził skuteczną działalność w ramach synodu powiatowego i prowincjonalnego. Miejscowa loża utraciła w nim zasłużonego mistrza...”



Należał do gliwickiej loży masońskiej „Pod zwycięską prawdą” przeniesionej do Gliwic z Koźla w 1854 roku. [2] Wspomniana loża, to masońska loża „Pod Zwycięską Prawdą” (Zur Siegenden Wahrheit). Pierwszą siedzibą gliwickiej loży była gospoda hutnicza, ponieważ do loży należało wielu urzędników odlewni. Budowę własnej stałej siedziby planowano początkowo na działce, na której później powstał browar Scobla, jednak plany te zarzucono. Następnie przez dłuższy czas spotykano się w restauracji hotelu „Zur Stadt Triest”.
W gliwickim oddziale Archiwum Państwowego w Katowicach, przechowywanych jest kilka tablic z portretami członków loży.



Ostatecznie w 1878 roku na ulicy Dworcowej pod numerem 13 wybudowano nową siedzibę loży masońskiej „Zur siegenden Wahrheit” (Pod zwycięską prawdą).Stąd wzięła się nazwa stojącego obok hotelu „Zur Loge”. Hotel znajdował się w niższym jednopiętrowym budynku, z wysoką użytkową sutereną. Część hotelowa mieściła tylko 4 pokoje na piętrze. Bardziej okazały budynek loży był znacznie wyższy z bogato zdobioną fasadą. Jego projektantami byli mistrz murarski Schwartzer z Koźla oraz katowicka firma „Bracia Goldstein”. Pierwotną, dwukondygnacyjną fasadę przebudowano w 1927 roku zgodnie z projektem wrocławskiej firmy „B.D.A.Gaze & Böttcher”. W suterenie obu budynków znajdowały się pomieszczenia pomocnicze, takie jak piwnica, piwniczka na wino, spiżarnia, kuchnia oraz pokój bilardowy i kryta kręgielnia z pomieszczeniem technicznym. W początkach XX wieku, w ogrodzie ustawiono niewielką scenę dla orkiestry. Gdy po 1935 roku loże zostały rozwiązane, restauracja zmieniła nazwę na „Reichsgarten”, a w 1938 roku działka wraz z zabudowaniami została sprzedana poczcie. Po wojnie działało tu Technikum Łączności i Centrala Radiofoniczna. W latach osiemdziesiątych XX wieku wyburzono cały kwartał budynków wśród których znajdował się ten hotel.

dokumentacja w zasobach Archiwum Państwowego w Katowicach, Oddział w Gliwicach

Theodor Stentz zmarł 21 marca 1871 roku (OW nr 38 z dnia 28.03.1871 r.) i został pochowany na Cmentarzu Hutniczym.

Er schloss ein exklusives Gymnasium ab und dann, ab 1838 studierte an der Universität in Berlin. Praktizierte in Fabriken in Mark und Oberschlesien. Im Jahre 1862 wurde als Direktor der Eisengiesserei in Gleiwitz angestellt. War auch gesellschaftlich sehr aktiv: war Mitglied des Vorstandes der Nationalen Invaliden Stiftung, als Mitglied des evangelischen Pfarrrats war in der Grafschaft Synode aktiv, trug zur Gründung eines evangelischen Waisenhauses bei. War auch der Meister der Freimaurerloge „Zur siegenden Wahrheit". 1849 heiratete er mit Elise Schmidt und ein Jahr spater ist die Tochter Elisabeth geboren. Ausgezeichnet mit dem Orden des Roten Adlers.

Übersetzung: Krystyna Koch

When he finished his education in exclusive grammar-school in 1838 he became a student at Berlin University. He gained his experiences in companies of Marche and Upper Silesia. In 1862 became a Director of Iron Foundry in Gliwice. Very active in a field of public activity: he was a member of Board of National Invalid Foundation. As a member of evangelic parish board he was active in the frame of county synod, he contributed the creation of evangelic orphanage. He was also a master of Masonic Lodge “Under the triumphant truth”. In 1849 he married Elise Schmidt, next year his daughter Elizabeth was born. Stentz was decorated with Red Eagle Order.

Translation: Ewa Hordyniak

„Der Oberschlesische Wanderer”

nr 37 z 26.03.1871 r.

nr 36 z 24.03.1871 r.

– 24 marca. Dzisiaj po południu o 2 godzinie na tutejszym cmentarzu hutniczym pochowane zostało ciało królewskiego radcy górniczego Stentz‘a. Już długo przed wyznaczoną godziną zapełnił się plac przed domem pogrzebowym ludźmi, którzy pragnęli towarzyszyć zmarłemu w jego ostatniej drodze. – Przed domem przemówił wikary Moser słowami, które poruszyły zebranych. Stąd też ruszył kondukt żałobny. Najpierw szły dzieci ewangelickiej hutniczej szkoły, po nich szli pracownicy zakładu, w którym zmarły prawie 10 lat był dyrektorem, następnie tutejszy chór i duchowni, ktorzy szli przed powozem z ciałem zmarłego. Za zmarłym szli krewni radcy, a za nimi w żałobie szli członkowie loży, której zmarły był szanowanym mistrzem i podporą. Wielu członkow innych lóż przyłączyło się do tutejszej, idąc w żalu. Na koniec postępowali liczni dystyngowani przedstawiciele miasta i okolicy, oraz wielu tutejszych mieszkańców.

Na cmentarzu nad ciałem zmarłego przemawiał pastor Schultze. W słowach trafiających do serc mówił o zasługach i działalności tak wcześnie zmarłego i tymiż też słowami wywołał łzy w oczach żegnających. Śpiew chóru towarzyszył chwili, w której trumna spoczęła w grobie. Następnie przemówił szanowny pastor-senior Flöte z Jakobswalde (Kotlarni) wzruszającymi słowami nad otwartym jeszcze grobem, po czym z towarzyszącym śpiewem młodzieży szkolnej, ziemia zamknęła się nad trumną zmarłego.

Niech mu ziemia lekką będzie.

tłumaczenie: Irek Czaja

Ciekawostki

Nagrobek symboliczny – 2022

Materiały źródłowe:

[1] Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział wGliwicach

[2] Nowiny Gliwickie 15.4.2009

[3] J. Schmidt, Dzieje gliwickiej Huty Królewskiej, Gliwice 2011

[4] B.Nietsche, Historia miasta Gliwice, przekł. S.Rosenbaum, Gliwice 2011