|
Cmentarz Hutniczy w Gliwicach /
Der Hüttenfriedhof
in Gleiwitz
Biografie pochowanych osób / Biografien
|
|
Wilhelm Kalide
|
Cmentarz
Hutniczy
pochówek
potwierdzony |
Wilhelm
28.04.1795
–
31.07.1870
|
|
Charlotte
Sophie
geb.
Dziallas
1796 – 22.03.1872
|
|
Marie Luise Frederike 17.01.1821 – 8.04.1847
|
|
Wilhelmine Amalie Charlotte Adelajde 5.07.1824 – 15.11.1827
|
|
Eduard
Herrmann ...12.1811
–
23.08.1836
(brat
przyrodni
Wilhelma)
|
|
Friedrich
Wilhelm
Alexander ...1813
– 3.10.1845
(brat
przyrodni
Wilhelma)
|
|
Julius
Aust
|
|
|
fotografia w zbiorach Muzeum w Gliwicach |
|
|
Urodził się jako
najstarszy syn
Gottlieba Kalide
i Charlotty
Wilhelminy Beck
ze Świerklańca. W latach 1809–1812 terminował w
Królewskiej Hucie, gdzie ojciec był inspektorem. Następnie oddelegowano go
do gliwickiej Odlewni Żeliwa.
W roku 1813
zgłosił się na
ochotnika do
wojska.
Po powrocie został zatrudniony w
Hucie
Kluczborskiej w Zagwiździu i w latach 1814–1816 pracował
jako pretendent
hutniczy. 1.
października
1816 roku
powrócił do
Gliwic i objął
funkcję
sekretarza huty.
W roku 1830
został członkiem
Urzędu ds. Hut w
Gliwicach, a
następnie
awansował na
nadinspektora
hutniczego i
stanął na czele
gliwickiego
zakładu.
Ponieważ spadł
popyt na wyroby
artystyczne,
rozwinął inne
działy
produkcji. W
roku 1857 został
nominowany radcą
górniczym, a
cztery lata
później
przeszedł na
emeryturę.
RODZINA
|
Wilhelm Kalide ożenił się z córką administratora składu
drewna w Hucie Kluczborskiej Charlotte Sophie Dziallas
(ur. 1796 w
Hucie Kluczborskiej – zmarła 22.03.1872, pogrzeb 25 marca).
Mieli 6 córek i syna:
Marie Luise Frederike (17.01.1821 – 8.04.1847
OW
nr
18 z
20.04.1847
r.)
Wilhelmine Emilie Sophie (ur. 6.01.1823)
– 11
października 1846 roku wyszła za mąż za inspektora maszynowego Huty Juliusa Austa
Wilhelmine Amalie Charlotte Adelajde (5.07.1824–15.11.1827)
Fanny Mathilde Elise (ur. 2.04.1826)
– wyszła za mąż
za kolejnego Austa (20.07.1851
OW nr
30 z
22.07.1851
r.) – inspektora
„Wilhelmshűtte”
Wilhelm Johann Carl Theodor ur. 28.07.1833 r.
(OW
nr
36 z
2.09.1833
r.)
Emma Auguste ur. 10.12.1835
(OW
nr
3 z
18.01.1836
r.)
– ślub
3.01.1857 (OW
nr
1 z
6.01.1857
r.),
... Hold
Alvine Valesca ur. 15.10.1838
(OW
nr 49 z
3.12.1838
r.)
– ślub
30.11.1874 (akt nr 35 Königshütte USC I), Karl Gruschka
|
Dom przy
Coloniestrasse
(ob.
Robotnicza),
w którym
mieszkał
Wilhelm
Kiss i
podobno
również
Wilhelm
Kalide |
|
|
Wilhelm Kalide zmarł 31 lipca
1870 roku
(OW
nr
93 z
12.08.1870
r.) i
spoczął
na Cmentarzu Hutniczym, Wcześniej pochowano na tym
cmentarzu jego córki: Marie Luise i Wilhelmine Amalie, jak również żonę.
|
OW nr
17 z
13.04.1847
r.
|
|
|
Informacja pod powyższym zdjęciem jest niesprawdzona (szukam
źródła), natomiast pewna jest informacja pochodząca ze spisu mieszkańców 1864–1867.
Wprawdzie ówczesna numeracja domów nie ma nic wspólnego z późniejszą i obecną,
ale z tego samego spisu dowiadujemy się, że Kalide był sąsiadem Wilhelma
Beermanna, który mieszkał w domu o numerze 90.
|
|
|
Stadtarchiv – Völkszahlug...
1864–1867 sygn. 15/1 100
–
Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach |
|
|
Wilhelm Kalide wykonał 44 tablice do katalogu reklamowego
gliwickiej odlewni, wielokrotnie później wykorzystywane.
|
|
|
|
|
|
|
|
Udzielał się społecznie m.in był członkiem ewangelickiej
rady parafialnej. Otrzymał tytuł honorowego mieszkańca Gliwic.
|
Archiwum
Państwowe w
Katowicach,
Oddział w
Gliwicach |
|
Theodors älterer Bruder Wilhelm wurde in
Tarnowitz geboren. Nach dem Umzug nach
Königshütte war er seit dem 18. April
1809 in der dortigen Hütte in der Lehre,
und im Jahr 1812 wurde er in die
Gleiwitzer Eisengießerei geschickt. Von
1814 bis 1816 arbeitete er als
Hüttenanwärter in der Kreuzburgerhütte
in Friedrichsthal/Zagwiździe. Dort
lernte er auch seine Frau kennen. Er war
von 1816 bis zu seinem Eintritt in den
Ruhestand im Jahr 1861 mit der
Gleiwitzer Hütte verbunden. 1827
erschien dort ein Reklameheft, für das
Wilhelm Kalide 44 Anschauungstafeln
anfertigte, die auch für spätere
Kataloge genutzt wurden. 1830 wurde er
Hüttenmeister und wurde zum Mitglied des
Gleiwitzer Hüttenamtes ernannt. 1838
wurde er Hütteninspektor. Nachdem er zu
einem Besuch der bedeutendsten
Eisengießereien in Deutschland und
Belgien abgeordnet worden war, wurde er
nach seiner Rückkehr zum
Hüttenoberinspektor befördert und stand
an der Spitze des Gleiwitzer Betriebes.
Als die Nachfrage nach künstlerischen
Erzeugnissen aus der Gießerei nachließ,
entwickelte er andere Produktionszweige
weiter. 1857 wurde er zum Bergwerksrat
ernannt. Nach seinem Eintritt in den
Ruhestand, zu dem ihm der Titel eines
Ehrenbürgers von Gleiwitz verliehen
wurde, war er weiterhin gesellschaftlich
aktiv, u.a. als Mitglied des
evangelischen Gemeinderates. Er starb im
Jahr 1870 und wurde auf dem
Hüttenfriedhof neben seiner Frau und
seinen Kindern beigesetzt.
Übersetzung:
Dawid Smolorz
|
|
He was Theodor's elder brother. During
1809–1812 he was in apprenticeship in Royal Foundry, where their father was an
inspector. Next he was posted to Cast Iron Foundry in Gliwice. After his return
from the World Warhe was employed in Foundry in Kluczbork, where he met his
future wife Charlotte. In 1816 he returned to Gliwice where he became a
secretary of the Foundry. There he created 44 boards of Foundry’s promoting
catalogue, which were being used for many years. In 1830 he became a member of
Foundry Authority in Gliwice, and next he was promoted to Foundry Superintendent
and started to work as its managing director. As the demand for artistic product
felt down, he developed another branches of production. In 1857 Wilhelm was
designated for Mining Counsellor. He was active in community services areas.
Among others he was a member of a parish council. Wilhelm Kalide became an
Honorary Citizen of Gliwice.
There he created 44 boards of Foundry's
promoting catalogue, which were being used for many years. In 1830 he
became a member of Foundry Authority in Gleiwitz, and next he was
promoted to Foundry Superintendent and started to work as its managing
director. As the demand for artistic product felt down, he developed
another branches of production. In 1857 Wilhelm was designated for
Mining Counsellor. He was active in community services areas. Among
others he was a member of a parish council.
Translation:
Ewa Hordyniak
|
Völkel
O.,
Wilhelm
Kalide,
[w:] Gleiwitzer-Beuthener-Tarnowitzer
Heimatblatt,
nr 11, Steinheim/M 1961, s.27-28, tłum. Sebastian Mrożek
|
|
|
|
|
|
Był
synem
Gottlieba
Kalide i
Charlotty
Wilhelminy
Beck ze
Świerklańca.
Miał
dwoje
młodszego
rodzeństwa.
Brat
Theodor
uważany
jest za
jednego
z
najwybitniejszych
górnośląskich
rzeźbiarzy,
najmłodsza
siostra
– Alwina
–
została
w 1823
r. żoną
Franciszka
Winklera
z
Miechowic
(wówczas
jeszcze
mistrza
zmianowego,
a w kilkanaście
lat
później
jednego
z
najbogatszych
ludzi na
Górnym
Śląsku).
Ojciec
Wilhelma
–
Gottlieb,
został w
roku
1786
skierowany
do
Tarnowskich
Gór jako
pretendent
górniczo-hutniczy,
a pięć
lat
później
do
Królewskiej
Huty,
gdzie
odpowiadał
za ruch
wielkich
pieców i
kontakty
z
królewskimi
kopalniami.
W tej
też
hucie
terminuje
Wilhelm
od 18.
kwietnia
1809. W
roku
1812
zostaje
on
oddelegowany
do
gliwickiej
Odlewni
Żeliwa
celem
jej
dalszej
rozbudowy
– kuje
się w
niej
broń do
zbliżającej
się
walki
wyzwoleńczej.
Kiedy 3.
lutego
1813
roku
król
wzywa
poddanych
do
tworzenia
ochotniczych
oddziałów
myśliwskich,
z
powiatu
gliwicko-toszeckiego
podąża
za
odezwą
34
mężczyzn.
Dokładnie
połowę z
nich
stanowią
robotnicy
i
urzędnicy
gliwickiej
Odlewni
Żeliwa.
Jednym z
nich
jest
Wilhelm
Kalide.
Wybiera
batalion
strzelców
pierwszego
regimentu
pułku
gwardyjskiego
piechoty,
który w
tym
czasie
przybywa
do
Wrocławia.
Umundurowanie
i broń
nabywa
samodzielnie
a po
krótkim
szkoleniu
trafia
na pole
walki.
Najpierw
jest w
armii
Blüchera,
następnie
w
rosyjsko-pruskim
korpusie
rezerwy
gwardyjsko-grenadierskiej,
wraz z
nim
przekracza
Ren w
pobliżu
Bazylei.
We
Francji
awansuje
na
stopień
podporucznika.
7.
sierpnia
1814
roku
wkracza
wraz ze
swoim
regimentem
do
Berlina.
Dwa
tygodnie
później
zdejmuje
królewski
mundur i
powraca
na Górny
Śląsk.
Ponownie
zostaje
zatrudniony
jako
pretendent
hutniczy,
tym
razem w
kluczborskiej
hucie.
Tutaj
odkrywa
swą
miłość
do córki
administratora
składu
drewna,
która
ostatecznie
staje
się jego
żoną.
W dniu
1.
października
1816
roku
Kalide
zostaje
ponownie
przeniesiony
do
gliwickiej
Odlewni
Żeliwa.
Ma
zastąpić
tutaj
oddelegowano
na kilka
miesięcy
nad Ren
sekretarza
huty
Kißa,
któremu
powierzono
w
miejscowej
Odlewni
Żeliwa w
Sayn
organizację
wydziału
produkcji
armat
według
gliwickiego
wzoru.
Po
przeniesieniu
do
Wrocławia
dotychczasowego
sekretarza
Chuchula,
Kalide
zostaje
jego
następcą,
równolegle
składając
przysięgę
urzędnika
państwowego.
W roku
1827
ukazuje
się
obszerny
zeszyt
reklamowy
gliwickiej
Odlewni,
dla
którego
Kalide
sporządził
– czyni
to poza
swoim
głównym
zajęciem
w hucie
– 44
tablice
poglądowe.
Należałoby
obejrzeć
owe
rysunki,
aby móc
docenić
poświęcenie
Kalide,
jego
dokładność
w
szczególe
oraz
wyczucie
artystyczne,
włożone
w tę
pracę.
Główny
nadzorca
górniczy
Gerhard
w
uznaniu
tejże
pracy
przyznaje
mu
oprócz
pochwalnych
słów
wynagrodzenie
wysokości
60
talarów.
Rysunki
te
znalazły
jednakże
w
przyszłości
wielokrotne
zastosowanie
jako
ilustrowany
dodatek
do
każdego
kolejnego
katalogu
sprzedaży
gliwickiej
Odlewni,
a po raz
ostatni
w roku
1862. Ów
bogaty
materiał
rycin
stanowi
najważniejsze
źródło
wiedzy o
byłym
stanie
posiadania
zakładu
i jego
plastycznych
modelach
odlewniczych.
W roku 1830 Kalide staje się mistrzem hutniczym oraz jest mianowany na członka
gliwickiego urzędu ds. hut. W 1838 roku jest już inspektorem hutniczym.
Kiedy w
roku
1843
przebywa
w
Gliwicach
nowy
główny
nadzorca
górniczy
Graf von
Beust,
jest tak
zaskoczony
umiejętnościami
Kalide,
że
stwarza
mu
możliwość
zwiedzenia
najważniejszych
odlewni
żeliwa w
Niemczech
i
Belgii.
Po
powrocie
awansuje
na
nadinspektora
hutniczego
i staje
na czele
gliwickiego
zakładu.
Polityczne
zawirowania
roku
1848
dosięgają
również
gliwickiej
Odlewni
Żeliwa,
której
dotychczas
najcenniejszym
produktem
były
odlewy
artystyczne.
O ile po
walkach
wyzwoleńczych
była
możliwa
jeszcze
sprzedaż
aż do
120 000
sztuk
rocznie
tych
jakże
kunsztownych
odlewów,
tak
teraz
było to
zaledwie
10 000.
Kalide
wspierał
więc tym
bardziej
produkcję
garnków,
surowych
jak i
emaliowanych
podnosząc
ich zbyt
do ponad
300 000
sztuk
rocznie.
Równolegle
też
zostaje
zwiększona
produkcja
odlewów
rur dla
sieci
gazowniczej
i
wodnej.
Także i
inne
części
zakładu
zawdzięczają
Kalide
niejedną
poprawę.
Tak też
w roku
1853
wymyśla
maszynę
prasująco-zawijającą
do
wytwarzania
blach
łuskowych
z cynku,
które są
następnie
wykorzystywane
do
pokrywania
dachów
jak i
wolnostojących
murów
przeciwpożarowych.
W roku
1857
Kalide
odbiera
nominację
na radcę
górniczego.
Cztery
lata
później
przechodzi
jednak
na
emeryturę.
Przy tej
okazji
miasto
Gliwice
nadaje
mu prawo
honorowego
mieszkańca:
„w
uznaniu
wielkich
zasług,
których
dokonał
w swojej
45-letniej
działalności
na rzecz
miasta,
a w
szczególności
dla jego
klasy
robotniczej”.
Po
przejściu
na
emeryturę,
nadal
udzielał
się
społecznie,
m.in.
był
członkiem
ewangelickiej
rady
parafialnej.
Wilhelm
Kalide,
który w
gliwickiej
Odlewni
Żeliwa
awansował
z ucznia
na
stanowisko
radcy
górniczego
oraz
ostatecznie
dyrektora
zakładu,
spoczywa
na
przylegającym
do niego
Cmentarzu
Hutniczym,
na nim
też leżą
inni
górnośląscy
pionierzy
przemysłu.
|
|
|
Nagrobek symboliczny – 2007, 2023 |
|
Maschineninspektor
Julius Aust &
Wilhelmina
(Minna)
Kalide |
ślub 11
października
1846
roku (OW nr
43 z
20.10.1846
r.) |
|
|
|
|
|
|
Znalazłam
takie
informacje
o ich
dzieciach:
Bertha
Wilhelmine
Marie
ur.
17.07.1847
r. (OW nr
36 z
31.08.1847
r.)
Oscar
Heinrich
Julius
Wilhelm
4.10.1851
(OW nr
45 z
4.11.1851
r.)
–
16.03.1857
(OW nr
12 z
24.03.1857
r.)
Conrad
Wilhelm
Julius
ur.
5.01.1855
r. (OW nr
8 z
20.02.1855
r.)
i
prawdopodobnie
Martha
Charlotte
Minna
Aust,
która
wyszła
za mąż
za Otto
Pechnera
– ślub
30.11.1874
(akt nr
35
Königshütte
USC I)
|
|
[1]
Völkel
O.,
Wilhelm
Kalide,
[w:] Gleiwitzer-Beuthener-Tarnowitzer
Heimatblatt,
nr 11, Steinheim/M 1961, s.27-28, tłum. Sebastian Mrożek
[2]
Schmidt
J., Hutnicy,
artyści, modelierzy oraz twórcy górnosląskiego hutnictwa,
[w:] Rocznik
Muzeum w Gliwicach, t.X, Gliwice 1995
[3]
Gliwicki Preis-courant – wzorniki wyrobów Królewskiej
Odlewni Żeliwa w Gliwicach w zbiorach Muzeum w Gliwicach;
Muzeum w Gliwicach 2005
[3]
Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach, Akta rodzin gliwickich
[4]
Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach
[5] geneteka.genealodzy.pl |
|