|
Cmentarz Hutniczy w Gliwicach /
Der Hüttenfriedhof
in Gleiwitz
Biografie pochowanych osób / Biografien
|
|
Familie Kalide
Johann
Gottlieb Kalide
(...07.1760 –
14.08.1835)
|
Die Gründung und Weiterenwickelung der Königsütte
1802–1902, SI 10, Archiwum Państwowe w
Katowicach, Oddział w Gliwicach |
Pochodził z
Popowic
(Pfaffendorf)
koło Środy
Śląskiej, gdzie
jego rodzina
miała młyn
foluszowy. Był
inspektorem w
Górnośląskim
Urzędzie
Górniczym
(Oberschlesisches
Bergamt) w
Tarnowskich
Górach, któremu
podlegały
również huty. W
roku 1786 został
skierowany do
Tarnowskich Gór
jako pretendent
górniczo-hutniczy,
a pięć lat
później do
Królewskiej
Huty, gdzie
odpowiadał za
ruch wielkich
pieców i
kontakty z
królewskimi
kopalniami.
Gottlieb Kalide
był dwukrotnie
żonaty. Z
pierwszą żoną
Charlotte
Wilhelminą Beck
ze Świerklańca
miał troje
dzieci – synów
Wilhelma i
Theodora oraz
córkę Alwinę. Po
śmierci
Charlotte ożenił
się z Louise
Scheurich, z
którą miał
trzech synów i
cztery córki.
|
plakieta
autorstwa
Theodora
Kalidego |
|
|
Dom, w którym mieszkała rodzina Kalide po przeprowadzce do
Królewskiej Huty (ob. Chorzów).
|
Muzeum w
Chorzowie
–
MCh/HF/2197/MH |
|
|
opracowanie: Małgorzata Malanowicz |
|
|
Wilhelm
|
|
|
|
Theodor
|
|
|
|
Alvine Kalide (1802 –
27.11.1829)
Została w 1823 r. żoną Franciszka Wincklera z Miechowic
(wówczas jeszcze mistrza zmianowego).
Franz Winckler
(4.08.1803 – 6.08.1851)
Urodził się w niezamożnej rodzinie zarządcy majątku
ziemskiego. Uczęszczał do szkół w Kłodzku, Nysie oraz szkoły górniczej w
Tarnowskich Górach. Pracował jako górnik w kopalniach w Zabrzu i Królewskiej
Hucie. W kopalni „Maria” w Miechowicach zatrudniony był jako sztygar, następnie
jako jej zarządca, a po śmierci właściciela, Franza Aresina, został zarządcą
jego całych dóbr. Będąc już wdowcem, poślubił Marię Aresin.
|
|
|
|
Zgromadził duży
majątek, m.in. był właścicielem lub współwłaścicielem 69 kopalń węgla
kamiennego, 14 kopalń rud, wielu hut cynku i żelaza. Zakupił Mysłowice i wieś
Katowice, gdzie ustanowił zarząd swoich dóbr i wraz z Friedrichem Grundmanem i
Richardem Holtze przyczynił się do rozwoju Katowic i nadania im praw miejskich.
Za zasługi dla rozwoju regionu w 1840 roku nadano mu tytuł szlachecki. W 1853
roku w parku obok zarządu dóbr Wincklerów (obecnie park Powstańców Śląskich) w
Katowicach postawiono mu pomnik, dzieło Theodora Kalidego. Został on zniszczony
po II wojnie światowej.
|
|
|
|
Valesca była córką Alwiny i Franza Wincklera, a po śmierci
swojej starszej siostry Marii jedyną dziedziczką jego fortuny, gdyż drugie
małżeństwo Franza z Marią Aresin było bezpotomne. W 1854 roku wyszła za mąż za
Huberta von Tiele (8.06.1823 –
12.09.1893). Wzorem swojej matki starała się pomagać
Theodorowi – to ona zleciła mu wykonanie uważanej za szczytowe dzieło artysty
rzeźby „Madonny z Dzieciątkiem” do ufundowanego przez Wincklerów kościoła pw.
Św. Krzyża w Bytomiu-Miechowicach.
|
|
|
|
powyżej: nieistniejący dwór
Tiele-Wincklerów w Katowicach
|
|
obok: pałac
Tiele-Wincklerów w Miechowicach
|
|
|
Eva von Tiele-Winckler
(31.10.1866
– 21.06.1930)
Córka Valeski i Huberta – Ewa – zapisała się w ludzkiej
pamięci jako „Matka Ewa”. Urodziła się w zamku w Miechowicach jako ósme z ich
dziewięciorga dzieci. Ewę wychowywano w wierze katolickiej. Trzy lata po śmierci
matki przeszła na luteranizm, który był wiarą jej ojca. Już od dzieciństwa
angażowała się w pomoc biednym.
|
|
|
|
W 1890 roku
otrzymała od ojca w darze dom opieki „Ostoja Pokoju”, który powstał w
Miechowicach. Poza Miechowicami Matka Ewa prowadziła 40 domów dla bezdomnych.
Jej diakonat prowadził również pracę misyjną. „Ostoja Pokoju” stała się sławna
na całym świecie. W 1951 roku władze komunistyczne zlikwidowały ośrodek,
przekształcając go w dom dziecka. Poza działalnością społeczną Ewa von
Tiele-Winckler była utalentowaną poetką i autorką wielu książek o tematyce
religijnej oraz wspomnieniowej.
|
|
|
|
|
|
Johann Gottlieb Kalide, stammte aus Pfaffendorf/Popowice bei Neumarkt in
Schlesien/Środa Śląska, wo seine Familie eine Walkmühle hatte. Er war Inspektor
im Oberschlesischen Bergamt in Tarnowitz, dem auch die Hütten unterstanden. Er
war zweimal verheiratet. Mit seiner ersten Frau, Charlotte Wilhelmine Beck aus
Neudeck/Świerklaniec hatte er drei Kinder – die Söhne Wilhelm und Theodor sowie
die Tochter Alwine. Nach Charlottes Tod heiratete er Louise Scheurich, mit der
er weitere drei Söhne und vier Töchter hatte.
Franz Winckler
stammte aus der nicht vermögenden Familie eines Gutsverwalters. Er besuchte
Schulen in Glatz/Kłodzko und Neisse/Nysa sowie die Bergbauschule in Tarnowitz.
Er arbeitete als Bergmann in Gruben in Zabrze/Zabrze (später: Hindenburg) und
Königshütte. In der Mariengrube in Miechowitz/Miechowice war er zunächst als
Steiger, dann als Verwalter beschäftigt. Als ihr Eigentümer Franz Aresin starb,
wurde er Verwalter seiner gesamten Güter. Er war schon Witwer, als er Maria
Aresin heiratete. Er häufte ein großes Vermögen an, u.a. war er Eigentümer oder
Miteigentümer von 69 Steinkohlegruben, 14 Kupfergruben sowie vieler Zink- und
Eisengruben. Er kaufte Myslowitz/Mysłowice und das Dorf Kattowitz/Katowice, wo
er die Verwaltung seiner Güter einrichtete und gemeinsam mit Friedrich Grundmann
und Richard Holtze dazu beitrug, dass Kattowitz sich fortentwickelte und
Stadtrechte erhielt. Für seine Verdienste um die Entwicklung der Region wurde er
1840 in den Adelsstand erhoben. Im Jahr 1853 wurde ihm im Park neben der
Güterverwaltung der Familie (auf dem heutigen Gelände des Parks der Schlesischen
Aufständischen) in Kattowitz ein Denkmal errichtet, das ein Werk von Theodor
Kalide war. Es wurde nach dem Zweiten Weltkrieg zerstört.
Valesca war die
Tochter der Schwester von Theodor Kalide, Alwine, und Franz Wincklers, und nach
dem Tod ihrer älteren Schwester Maria die Alleinerbin seines Vermögens, denn die
zweite Ehe, die Franz mit Maria Aresin schloss, blieb kinderlos. Sie heiratete
Hubert von Tiele. Nach dem Vorbild ihrer Mutter war sie bemüht, Theodor zu
helfen; sie war es, die ihm den Auftrag für die Skulptur „Madonna mit dem Kind“
erteilte, die als Höhepunkt von Kalides künstlerischem Schaffen gilt und für die
von der Familie Winckler gestiftete Heiligkreuzkirche in Beuthen-Miechowitz
bestimmt war.
Übersetzung:
Dawid Smolorz
|
|
„Der Oberschlesische Wanderer”
Ciekawostki |
|
|
nr
23 z 23.05.1843
r. |
|
|
|
|
Materiały źródłowe:
Bimler K.,
Der Bildhauer Theodor Kalide,
Kattowitz 1917
Malanowicz M.,
Cmentarz Hutniczy 1808–2008,
Gliwice 2008
Malanowicz M., Theodor Erdmann Kalide, Gliwice
2013
Nagler J., Theodor Kalide, Monographie..., 2018
Pawełczak G.,
Theodor Erdmann Kalide 1801–1863,
Chorzów 2001
Perlick A.,
Oberschlesische Berd- und Hüttenleute,
Kitzingen 1953
Perlick A.,
Landeskunde des oberschlesischen Industriegebietes,
Breslau 1943
Der Oberschlesische Wanderer
– 1828–1933
Oberschlesien im Bild
– 1925–1933
Zdjęcia:
Portret Gottlieba i Wilhelma Kalidego – Archiwum Państwowe w
Katowicach, Oddział w Gliwicach
Portret Theodora Kalidego – Der Oberschlesische Wanderer 1926
Portrety rodziny Tiele-Wincklerów oraz archiwalne zdjęcie Domku
Matki Ewy
– własność Parafii Ewangelickiej w
Bytomiu-Miechowicach
Archiwalne zdjęcia domu rodzinnego Theodora Kalidego i tablicy
pamiątkowej
– własność Muzeum w Chorzowie
Archiwalne zdjęcie dworu w Katowicach
– J Moskal; Bogucice,
Załęże et nova villa Katowice
– Rozwój w czasie i przestrzeni;
Katowice 1993
Archiwalne zdjęcie domu przy Coloniestr. w Gliwicach
–
Gleiwitzer Jahrbuch 1927
|
|